Leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze to bardzo ważna dziedzina we współczesnej stomatologii, która poświęcona jest profilaktyce próchnicy zębów oraz leczeniu powstałych już ubytków próchniczych.
Próchnica zębów to długotrwały proces, który polega na demineralizacji i rozkładzie twardych tkanek zęba. Zwykle to rozwoju próchnicy dochodzi z zaniedbań pacjenta, ale jednak aby doszło do rozwoju próchnicy muszą jednocześnie zaistnieć cztery czynniki:
- bakterie
- cukry
- podatność zębów
- czas
Każdy z wymienionych elementów jest czynnikiem koniecznym, ale samodzielnie nie wystarczającym do powstania stanu próchniczego, dlatego tylko przy zestawieniu tych elementów możemy mówić o warunkach do rozwoju próchnicy.
Bakterie:
Bakterie, które odpowiedzialne są za rozwój próchnicy to paciorkowce, które zdolne są do wytwarzania kwasów (kwas mlekowy) w wyniku metabolizowania cukrów. Zakwaszone środowisko, które wykazuje pH poniżej 5,5 sprzyja demineralizacji szkliwa i powstania próchnicy. Paciorkowce uczestniczą również w powstawaniu płytki nazębnej, która stanowi doskonałe środowisko dla rozwoju bakterii pierwotnie tlenowych, a z czasem względnie beztlenowych.
Cukry:
Cukry stanowią podstawę metabolizmu bakterii, a jak wiadomo cukry sztucznie dodawane do pokarmów znajdują się w dużych ilościach w praktycznie każdym jedzeniu modyfikowanym chemicznie. Cukry te mają kolosalne znaczenie dla rozwoju próchnicy w jamie ustnej, czego nie można powiedzieć o cukrach naturalnych. Cukrem, który ma największy wpływ na rozwój próchnicy jest glukoza, sacharoza i fruktoza. Skrobia natomiast ma znikomy wpływ na rozwój próchnicy. Substytuty cukru takie jak aspartam nie wywołują próchnicy, a więc nie są niebezpieczne dla zdrowia jamy ustnej. Z badań wynika, że stężenie cukrów w ślinie jest bardzo zmienne. Może się zmieniać w ciągu kilku minut nawet 100 tyś. razy. Czynnikiem zwiększającym rozwój próchnicy jest długotrwałe utrzymywanie wysokiego stężenia cukrów w ślinie.
Bakterie bytujące w płytce nazębnej reagują na zwiększone stężenie cukrów na trzy sposoby:
- przyspieszeniem metabolizmu
- skróceniem szlaków metabolicznych – metabolizm cukrów zostaje ograniczony tylko do glikolizy i wytworzenia kwasu mlekowego (co prowadzi do zakwaszenia płytki i demineralizacji twardych tkanek zęba)
- polimeryzacją cukrów i ich zmagazynowaniem poza komórką (tak powstaje lepki, nierozpuszczalny polimer glukozy mutan, który stanowi główny element spajający płytkę nazębną)
Podatność zębów:
Podatność zębów na próchnicę jest cechą indywidualną i nieznane. Czynniki ryzyka, które wskazywałyby cechy ludzkie mające wpływ na tę przypadłość. Zapadalność na próchnicę jest różna u różnych osób. Zdarza się zarówno wśród kobiet jak i u mężczyzn, a także dzieci bez względu na wiek. Wynika to zarówno z predyspozycji genetycznych jak i warunków socjalnych. Badania dowodzą, iż dostarczanie wapnia i fluoru w okresie płodowym i w okresie wzrostu ma wpływ na podatność zębów na próchnicę.
Czas:
Ostatnim czynnikiem, który prowadzi do powstania próchnicy jest czas. A więc gdy te trzy powyższe czynniki skumulują się może dojść do infekcji próchniczej. Nawet wysokie spożycie cukru przy podatnych na próchnicę zębach, nie musi prowadzić do rozwoju tej choroby. Warunkiem jest jednak częste i dokładne oczyszczanie zębów z pozostałości pokarmowych.